 |
|
Iz sadr�aja :
Sv. Sava Gornjokarlovački br. 3
Episkop Simeon
(Zloković)
Sv. SAVA
OD SVOG VREMENA DO NA�IH DANA
Svaki narod ulazi u istoriju svojom du�om. To je zbir onih
iskonskih odlika jednog naroda koje stavljaju svoj pečat na sve ono �to
jedan narod stvori u svojoj istoriji na svim poljima duhovne I materijalne
kulture. Pečat tog iskonskog duha nose njegova umetnost, melos i narodna
knji�evnost, vez i rukotvorine, sve do onih vrhunskih izraza duha u okviru
religije � Crkve.
Sa tim primarnim odlikama svog duha i
Srpski narod primio je hri�ćanstvo. I ako se smatra da je pokr�tavanje
Srba zavr�eno 789. godine, za vreme kneza Mutimira, to hri�ćanstvo bilo je
ovla� primljeno, bez dubljih tragova na du�u, pona�anje i uverenje
�irokih narodnih masa.
Bolje prilike nastale su za hri�ćansku
misiju tek posle 885. godine, dolaskom učenika svete Braće na Balkansko
poluostrvo. Ovaj značajni period traje sve do 1219. godine, do progla�enja
autokefalnosti Srpske crkve. Karakterističan je �to se u ovom periodu
stvaraju jaki duhovni centri slovenske pismenosti. Ali ti centri su bili
mahom u manastirima, najče�će udaljeni od naseobina, pa su �iroke narodne
mase jo� uvek bile daleko od mogućnosti da čuju reč Bo�ju u svojoj
sredini i u svom hramu. Stanje se popravlja tek za vreme velikog
�upana Nemanje, koji pored već postojećih stvara pet novih duhovnih
centara u pet svojih velikih zadu�bina, sa stavropigijalnim statusom, u
kojima je volja vladareva bila prva, a uticaj episkopa grčke, ohridske
jurisdikcije samo formalan. Tu je već Studenica, koja će 1207. godine
primiti mo�ti prepodobnog Simeona � Nemanje i njegovog sina Savu, kao svog
stare�inu i arhimandrita.
Da je jo� za vreme Nemanjino u
njegovoj dr�avi cvetala staroslovenska knji�evnost, dokaz je Miroslavovo
Jevanjđelje, pisano za Nemanjinog brata Miroslava,
gospodara Huma. Ono je pisano u poslednjoj deceniji XII veka, dok je Sveti
Sava jo� bio mladić. Ali u Nemanjinom Rasu je sedeo episkop Grk, potčinjen
arhiepiskopu u Ohridu, koji je silom svog porekla i
svoje hirotonije bio daleko od crkvenih i dr�avnih planova Nemanjinih. Da
ti odnosi nisu bili na visini, tj. da se nije imalo poverenja u arhijereja
stranca govori i 13. glava Studeničkog tipika, koji je pisao Sveti
Sava. I ako je po propisima istog tog tipika, episkop ra�ki učestvovao u
izboru arhimandrita, tamo imamo i ovaj propis:� Ovde nema vlasti niko, ni
episkop, ni ko drugi�. Već tada, 1208. godine Studenica je bila u slu�bi
op�tih interesa dr�ave i Crkve, koja je preko ličnosti Sv. Save u slu�bi
�otačastva�.
U Hilandaru Sv. Sava se duhovno
izgrađivao za visoku misiju u svojoj zemlji. Od 1207. do 1217. u Studenici
počinje prvi period njegovog plodnog rada u zemlji. Prema svedočanstvu
njegovih biografa, već tada njegova se misija prostire na celu zemlju, u
kojoj se njegovom intervencijom grade crkve, kamene i drvene, kako
ka�e Domentijan, a on lično narod utvrđuje u veri pravoslavnoj. Za
onih veoma značajnih prvih deset godina rada u Srbiji, snagom svoje sna�ne
ličnosti, Sv. Sava priprema teren za stjecanje crkvene samostalnosti, a
svoja shvatanja i svoje ideale slu�enja Bogu i rodu prenosi na svoje
savremenike i sledbenike. Već se začinje ono �to će njegovoj crkvi dati
posebno obele�je, formira se na�e svetosavsko Pravoslavlje, koje ostaje
uvek verno ortodoksiji, ali verno i u slu�enju svim
plemenitim idealima otačastva, kasnije, u crkvi stvorene, srpske nacije.
Ma koliko jedan narod bio velik i
obdaren, svoje mesto pod suncem i u istoriji nalazi
uvek predvođen velikim ljudima svoga imena i svoga jezika. To su oni
sna�ni pojedinci koji iz nedara duha svoga naroda pokreće �ive stvaralačke
snage i uvode ih u istoriju. To su one velike ličnosti koja na polju
politike I kulture najbolje mogu da ostvare ono �to jedan narod ume i
mo�e.
Na� srpski narod imao je
sreću da u odsutnom času njegove istorije na pozornicu stupe dve
sna�ne ličnosti, jedan veliki vladar, kasniji svetitelj i jedan sveti
čovek, veliki organizator. To su Nemanja i Sv. Sava. Po�to je Nemanja
sredio dr�avu, kao monah Simeon dolazi u Svetu Goru, da zajedno sa svojim
sinom, monahom Savom, u Svetoj Gori stvore budući duhovni centar zemlje,
na� Hilandar, rasadnik pravoslavne duhovnosti i �kola mnogih budućih
jerarha i prvojerarha Srpske crkve.
I Nemanja i Sveti Sava dobro su znali
već u Hilandaru kakva Crkva treba srpskom narodu i srpskoj dr�avi. Sv.
Sava je bio nepokolebljiv u svojim shvatanjima, utvrđen u ortodoksiji, a
kao studenički arhimandrit i stare�ina već vičan i u dr�avničkim
poslovima, pa se nije dao pokolebati strahovanjima svoga brata Stefana.
Istina, 1217. godine napu�ta Srbiju i odlazi u Hilandar. Ali Stefan
nije mogao bez njega da re�i crkveno pitanje svoje zemlje. I 1219. godine
Sveti Sava dolazi ponovo u svoju zemlju sa tomosom o samostalnosti Srpske
crkve i kao njen prvi arhiepiskop.
Jo� kao studenički arhimandrit, iz
manastira u kome se od 1207. nalaze svetiteljske mo�ti organizatora jake
dr�ave i rodonačelnika nove dinastije, Sv. Sava je svoj rad usmerio i ka
duhovnom preporodu naroda i ka političkoj konsolidaciji dr�ave. On je ne
samo misionar i asketa koji danima boravi u svojoj studeničkoj isposnici,
nego je i učitelj i sve�tenik svoga brata Stefana.
On mu poma�e i u spoljnim poslovima, ne samo u jačanju zemlje iznutra.
Sada kao arhiepiskop on je de fakto prvi autoritet u zemlji, čovek bez
koga se ne mo�e. Brzina kojom je Sv. Sava izveo organizaciju Srpske crkve
posle 1219. godine predstavljala bi fenomen i u ovom na�em vremenu, kada
tehnika kretanja kontinente čini bli�ima nego li su praktično to bile
pojedine oblasti srpske dr�ave u vreme Sv. Save. Sveti Sava je delovao kao
organizator svetitelj, pa je svaka njegova reč postajala zakon, delujući
na savest i kreativnu volju njegovih savremenika i saradnika. Preko svojih
učenika i saradnika i njihovih naslednika do na�ih dana, Sv. Sava je
preneo svoj duh, svoja shvatanja i svoju ljubav prema Crkvi i narodu. Tako
je on postao sudbina svoje Crkve i nepresu�na snaga njene egzistencije
kako u kratkom periodu uspona Crkve i dr�ave tako i u dugim vekovima
tegobnog odr�avanja, u vremenu robovanja, osipanja
i stradanja. Sveti Sava je neodoljivo delovao na vladare svoje
savremenike, na svoje monahe i svoje saradnike, na
sve ljude koji su imali čast da čuju njegovu reč, da se odu�eve njegovom
pojavom i otvore svoje srce, svoj um i svoju savest njegovom �ivom
primeru, njegovom uticaju. Sa uva�avanjem ga primaju istočni patrijarsi.
Počast mu ukazuje inoverni kairski sultan. Slu�aju
ga vladri savremenici u Srbiji. Na Bugarskom dvoru je kao kod svoje kuće.
On će tamo i umreti, vraćajući se sa drugog puta u Svetu
zemlju i iz posete istočnim patrijarsima, kod kojih je utvrđivao
polo�aj Bugarske patrijar�ije. njegovi tipici: karejski, hilandarski i
studenički postaće pravilnici za organizaciju manastira u srpskim
zemljama. Njegova Krmčija postaće izvor prava u svim slovenskim dr�avama,
pa će dospeti i u Rusiju.
Neosporno je da je Sveti Sava bio prvi
obrazac idealnog srpskog monaha. Bio je on i molčalnik i dr�avnik, i
isposnik i javni radnik, i arhiepiskop i arbitar tokovima dr�avnim. Od
njega potiče jedna posebna karakteristika srpskog monaha, monaha
otačestvenika. On vaspitava i poseban tip vladara kod nas, vladara
duhovnika, ali i arhijereja dr�avnika.
Uticaj Sv. Save na zbivanja u Srbiji
Nemanjića prote�e se na vreme od pet dinasta i �est arhiepiskopa, imajući
u vidu sve one koji su se pored njega i pod uticajem njegove ličnosti
vaspitavali i sazrevali. To je vreme od kraja
Nemanjinog vladanja pa do smrti kralja Uro�a I, 1276. godine. A to je
razdoblje od punih osam decenija. Uro� je vladao posle smrti Sv. Save,
ali je pored njegovih nogu rastao i pod uticajem njegove sna�ne
ličnosti je vaspitavan, kao najmlađi sin Prvovenčanog. Isto va�i i za
njegove naslednike na arhiepiskopskom prestolu. To je razdoblje od 1235.
do 1286. godine, do smrti Jevstatija I. Tu su arhiepiskopi; sv. Arsenije
I, sv. Sava II, sv. Danilo I, Joanikije I, i
 sv.
Jevstatije I. Osim Joanikija I, svi su svetitelji. I sveti Jevstatije koji
je svega sedam godina upravljao Crkvom, morao je pamtiti Sv. Savu, čak
biti i u njegovoj najbli�oj okolini u mlađim danima. Navedeno razdoblje
dovoljno je dug period da se duh, ideje i shvatanja jedne sna�ne ličnosti,
jednog svetog čoveka, kakav je bio Sveti Sava utvrde i kao sveta tradicija
Crkve i dr�ave prenesu na dalja pokolenja, kao amanet duhovnog oca
nacionalne crkve.
Sveti Sava je svim svojim delima i
zaslugama bio sveti čovek. Svetost je iskonska potreba duha. Ne tra�imo
sveto u svetu, nego u svetim delima svetih ljudi. Na� Sveti Sava je
riznica takve svetosti. I nama danas.
 .
Manastir Gomirje
VO�TANICA
NA SEĆANJE GOMIRSKIH MONAHA
�Ako ko hoće da
ide zamnom, neka se odrekne sebe i uzme krst svoj i zamnom ide� (Luka zač.
44, 23 stih)
�Jer je jaram moj blag i breme je moje lako� Matej (zač. 43, 30 stih)
Ove riječi Svetog Jevanjđelja zaista
su primjerne podvi�ničkom �ivotu, trudu i radu
mnogih monaha manastira Gomirja, koji su kroz 400 godi�nju istoriju
postojanja ove najzapadnije Srpske pravoslavne svetinje, u trpljenju,
mučeni�tvu i trudu iznijeli svoj mona�ki krst do
kraja, svjedočeći svojim �ivotom vjeru u postojanost Boga �ivoga.
Od osnivanja pa do dana�njih dana mona�tvo manastira
Gomirja, čuvalo je svoju vjeru pravoslavnu kroz vjekovna isku�enja i
napade na nju. Često puta je bivalo da su i �ivot
svoj polagali ali vjeru nisu mjenjali, nego su ustrajno kroz mučeni�tvo
ispovjedali vjeru pravoslavnu.
O krstonosnom i mučeničkom �ivotu
monaha manastira Gomirja op�irnije ćemo pisati drugi put, a vi�e mo�ete
pročitati i u maloj monografiji o manastiru. Sada ćemo se vi�e zadr�ati na
�ivotu i radu onih monaha koji su nam kroz vremensku distancu bli�i.
Ove godine 6. februara navr�ava se 12
godina od zemne končine i predstavljanja pred lice Bo�je bla�enopočiv�e
igumanije Anisije (Docić) nastojateljice manastira Gomirja.
Rođena 10. decembra 1921. godine u
selu Markovcu kod Velike Plane, od pobo�nih I blagočestivih roditelja
majke �ivke i oca Slavka. Na kr�tenju dobija ime Slavna. Roditelji su
usadili u malu Slavnu �i�ak vjere, čiju je čistotu nosila u sebi do kraja
svoga ovozemaljskog �ivota. Odlazeći sa majkom na bogomoljačke skupove,
upoznaje osnivača Bogomoljačkog pokreta Sv. vladiku Nikolaja �ičkog i
ohridskog, kao i pobo�nost ruskih monaha u
manastiru Miljkovcu, koji će joj biti duhovni uzor u njenom budućem
mona�kom �ivotu.
Uz tako zadojenu vjeru na čistom
izvoru, svoju �elju za odlazak u manastir otkriva
majci. Dobra i pobo�na hri�ćanka, daje svojoj kćeri blagoslov da stupi u
�enski manastir Nimniku Eparhiji braničevskoj 1936. godine.
Mona�ke zavjete daje pred sam rat
1939. godine i prima malu shimnu. Srednju muzičku �kolu zavr�ila je u
Po�arevcu u kojoj je stekla muzičko znanje, koje će sa odlaskom u
manastir, prenositi i na druge, a naročito na svoje duhovne sestre i čeda.
Gospod ju je obdario lijepim glasom, pa je kroz pojanje slavila i hvalila
Boga �ivoga u hramovima i drugim prilikama. U muzičkoj �koli je odlično
naučila da svira violinu. Osim lijepog pojanja, bila je i odličan
poznavalac Crkvenog ustava - tipika. Dobro znajući bogoslu�beno pravilo,
talenat od Boga dobivenog, nije zakopala nego ga
umno�ila i svo svoje znanje prenosila na mlađe, kako na monahinje tako i
na mlade sve�tenike.
U manastiru Gomionici, dobiva poziv
bla�enopočiv�eg Episkopa Simeona i dolazi u manastir Gomirje sa sestrom
Pavlom i jednom isku�enicom, sada�njom igumanijom
mati Paraskevom. Mati Anisjia učinila je značajnu prekretnicu u istoriji
manastira Gomirja, jer od tada Gomirje postaje �enski manastir. Njihov
dolazak u Gomirje biva u te�ko vrijeme za Crkvu i manastir. Bilo je to 27.
juna 1967. godine. Simboličan je dan njihovog dolaska, koji će odmah
označiti te�ak krstonosni put ka spasenju.
U ru�evnom manastiru zatekle su starog
igumana Nektarija i jeromonaha Mirona. Bili su to
jedini pre�ivjeli monasi, koji su pro�li drugi svjetski rat.
Pokojna mati Anisija, uzima te�ko breme materijalne i
duhovne obnove manastira Gomirja, zajedno sa vladikom Simeonom. Bilo je to
vrijeme dioklecijana, iroda i juda izdajnika.
U �ivotnim opredeljenjima, odlikama i
stavovima bila je mati Anisija pepokolebljiva i stroga. Gospod je
nagrađuje za njen rad, te u manastir dolaze nove isku�enice koje će mnoge
ostati u Gomirju kao monahinje.
Na manastirsku slavu - Ivanjdan- 7.
jula 2003. godine, sestre su lijepo uredile njen grob i podigle mermerni
krst sa tri upisana krsta u simbol Trojedinog Boga, kojem je slu�ila tokom
njenog krstonosnog �ivota.
Mnogo toga bi mogli jo� pisati o
pokojnoj mati Anisiji, sada o njenoj dvanajestoj godi�njici predstavljanja
pred Gospodom, ovoliko, sa dubokom zahvalno�ću za sav njen trud, muku i
suze koje je ulo�ila u duhovnu i materijalnu obnovu manastira Gomirja.
Neka joj Gospod podari vječno bla�enstvo u Carstvu Bo�jem gdje počivaju
sveti i pravedni.
protosinđel Mihailo
NE ZASTANI
Ne zastani već dalje i dalje;
Tamo, gde te tvoja vera zove:
Bog koji Ti Svoju milost �alje,
Vodiće te na podvige nove.
Nedaj srcu da ga slutnja svlada,
Niti oku da ga suza rosi;
Tamo gde te vodi snaga mlada,
Svoj krst te�ki na plećima nosi.
Blago tome koga proviđenje,
Pod bremenom put Golgote sprema;
Pred njime će poniknuti zloba,
�to mu negde o�tri venac sprema.
Ne zastani kroz maglu maglu duboku,
S krstom stupaj na Golgotsku stranu;
Svoje čelo podigni visoko,
I raduj se Vaskrslome danu.
Srpska
pravoslavna crkva u Otočcu
HRAM
SV. VELIKOMUČENIKA GEORGIJA U OTOČCU
Napisao In�. Đorđe Ilijć
Grad Otočac
je bio odvajkada administrativno, kulturno i trgovačko sredi�te Gacke
doline. U drugoj polovini petnaestog vijeka bila je u Otočcu katolička
biskupija, a za vrijeme Vojne krajine i sjedi�te čuvene Otočke sedamdeset
i devete regimente imenom Baruna Jelačića.
Polovinom osamnaestog vijeka osnovani
su u Gornjokarlovačkoj eparhiji protoprezviterijati (arhijerejska
namjesni�tva), pa je Otočac postao sjedi�te Protoprezviterijata Vilićkog,
koji je obuhvatio parohije: Otočac, Kosinj, Klenovac, Gornje Vrhovine,
Donje Vrhovine, Zalu�nica, Doljani, Dabar, �kare, Brlog, Lučani, Vodotoč i
Senj, dakle osim Gacke doline i okolna područja.
Gacka dolina nikad nije bila pod
Turcima, ali do oslobođenja Like 1689. godine nalazila se na samoj turskoj
granici, izlo�ena turskim pljačka�kim pohodima i poku�ajima prodora u
Primorje i Rijeku. �ivjelo se stalno pod oru�jem, oragnizovano za obranu
od Turaka.
Bje�eći sa područja pod turskom vla�ću
Srbi su počeli da se doseljavaju u Gacku dolinu početkom sedamanestog
vijeka, ali glavni dolazak i njihovo smje�tanje oko Otočca (Staro Selo,
Orovac, Glavace, Brlog, �kare, Doljani i Zalu�nica) bio je 1659/60.
godine.
Dolazeći sa svojim sve�tenicima,
budući nijesu smjeli da grade crkve od čvrstog materijala, podizali su
crkve brvnare. Prva zidana crkva, po odobrenju knezova Frankopana
sagrađena krajem sedamnaestog vijeka, je Sveta Petka u Glavacima. Sredinom
osamnaestog vijeka zidane su nove crkve u Starom Selu, Ponorima i Brlogu
1742. godine; Zalu�nici 1770. godine; �karama 1772. godine te Doljanima
1782. godine.
U gradu Otočcu bilo je malo Srba,
uglavnom ne�to zanatlija, trgovaca i oficira. Većina parohijana otočke
parohije �ivjelo je u obli�njim selima: Starom Selu, Orovcu i Podumu, a
okupljali su se u crkvi Svetog Jovana Krstitelja u Starom Selu.
Hram Svetog Velikomučenika Georgija u
Otočcu sagrađen je 1863. godine za vrijeme uglednog protojereja Nikole
Ma�ića, koji je bio i poslanik u Crkveno/narodnom saboru u Sremskim
Karlovcima. Osvećenje hrama izvr�io je Episkop gornjokarlovački Petar
Jovanović. Nikolu Ma�ića naslijedio je njegov sin protojerej Ilija Ma�ić,
koji je umro nakon Prvog svjetskog rata. On je sagradio na pravoslavnom
groblju u Otočcu kapelu Prenosa mo�tiju Svetog Nikole. Slijedeći paroh
otočki sve do 1941. godine bio je protojerej Đuro Orlić.
U Drugom svjetskom ratu crkva Svetog
Đurđa u Otočcu sačuvana je zahvaljujući uglednom katoličkom kanoniku
�upniku otočkom Grgi Starčeviću, koji je uz podr�ku gradonačelnika Otočca
Dane Katalinića, prvaka Hrvatske Seljačke Stranke, spriječio ru�enje.
Sačuvana je tako od usta�kog terora ne samo ta crkva. Ni jedna pravoslavna
crkva u Gackoj dolini nije sru�ena od strane usta�a. Ni jedan pravoslavni
sve�tenik u Gackoj dolini nije ubijen od strane usta�a. Protojereju Đuri
Orliću i ostalim sve�tenicima date su propusnice za odlazak u Srbiju.
Kanonik Grga Starčević voljen i
cijenjen u cijeloj Gackoj dolini umro je desetak godina nakon rata. Nije
Otočac pamtio veću sahranu. Ispraćen je masom naroda obiju vjera i
zvonjavom zvona sa pravoslavnih crkava.
Nakon Drugog svjetskog rata u rodnu
Gacku dolinu vratio se iz izbjegli�tva samo jedan sve�tenik, protojerej
Petar Mileusnić. Opslu�uje on svih 12 parohija u dolini i okolini.
Vjernici se okupljaju u sve većem broju. Smetalo je ovo komunističkim
vlastima, pa na sve moguće načine sprječavaju njegov pastirski rad.
Osuđuju ga na tri mjeseca prisilnog rada početkom 1948. godine zbog
obavljenog vjenčanja, navodno prije slu�bene registracije. Stari proto
izdr�ao je i ovo. Očekivali su komunisti da će protojerej Petar Mileusnić
popustiti i napustiti svoj narod, svoje vjernike. No kada nije bilo
�eljenog rezultata organizovali su da ga u Dabru, za vrijeme vr�enja
bogojavljenskog osvećenja domova, kamenuju! Zadobio je tada povrede leđa i
bubrega. Malo se oporavio i na Đurđevdan 1949. godine slu�io u crkvi u
Otočcu Svetu Liturgiju u hramu prepunom vjernika. Međutim stanje mu se
opet pogor�alo i 31. oktobra 1949. godine umire proto Petar, posljednji
Arhijerejski namjesnik Vilićki. Sahranjen je bez sve�tenika na groblju u
�karama. Dugo je zvonilo drevno zvono sa zavjetne crkve Svete Petke
Vilićke u Glavacima... Nekoliko �ena je molilo Očena�.
Komunisti su vjerovali da je time
zavr�eno sa pravoslavnim crkvenim �ivotom u Gackoj dolini, ali su se
prevarili. Novi Episkop gornjokarlovački G.
Simeon (Zloković) vodio je brigu o svojoj pastvi. Najprije je slao u Gacku
dolinu na povremeno opslu�ivanje sve�tenike iz Gomirja, Ogulina i Srpskih
Moravica, pa postavio za paroha u Brlogu jeromonaha Mirona Mirića, a u
Otočac protojereja Savu Dimovića, čuvenog propovjednika. Nakon njegove
smrti dolazi jerej Đuro Majerle i vjerski �ivot nije utrnuo. Vladika je
lično za Đurđevdan 1952. godine posjetio Gacku dolinu i slu�io u Otočcu,
te dan kasnije u Brlogu i popodne u �vici (Ponorima).
Godine 1970. za paroha u Otočcu
postavljen je mladi jerej Milo� Spasojević, sada protojerejstavrofor paroh
u Arilju. Njegov dolazak bio je preokret za pravoslavne hri�ćane u Gackoj
dolini. Svojom velikom vjerom, izdr�ljivo�ću i nesalomljivom snagom
izdr�ao je velike pritiske komunističkih vlasti, okupljao i okupio
vjernike, obnovio je 1973. godine hram Svetog Đurđa u Otočcu, a zatim
obnovio sve hramove u Gackoj dolini. Potom je sagradio od komunista
sru�ene crkve u �karama i Vrhovinama, te započeo iz temelja da gradi po
komunistima sru�enu crkvu u Doljanima. Nesretni rat 1991. godine prekinuo
je njegov pastirski rad.
Početkom rata 1991. godine zapaljivim
granatama JNA je spalila veliku i lijepu katoličku crkvu Svetog Trojstva u
Otočcu, sagrađenu 1684. godine. Nakon toga bilo je namjera da se zapali
na�a crkva Svetog Đurđa, ali je to energično spriječio velečasni gospodin
Pezelj, katolički �upnik u Otočcu.
Sada parohiju otočku opslu�uje jerej
Dragan Antonić iz Pla�kog. Crkva je u lo�em stanju. Dio limenog pokrova na
zvoniku o�tećen je topovskom granatom. Potrebno bi bilo mnogo ulo�iti da
se crkva popravi i sačuva od propadanja, a vjernika je malo, sredstava
nema...
Pomozi Bo�e i Sveti Đurđe, da i ovu
krizu prebrodimo! |
|
 |
