Sveštena episkopija Gornjokarlovačka Srpska pravoslavna crkva
-Karlovci i svojom spoljašnom materijalnom kulturom i svojom duhovnom kulturom svedoče o činjenici da je naša Crkva prožeta sa našim narodom i da zapravo naš narod jeste u isto vreme i naša Crkva, a sa druge strane i naša Crkva jeste naš narod. Mi sebe prepoznajemo kao pravoslavni narod i samo u toj samospoznaji možemo prepoznati sazvežđe svih naroda, a u isto vreme jedino tako možemo biti i zvezda u tom sazvežđu, poručio je patrijarh Porfirije.
Proslava velikog crkveno-istorijskog jubileja, stogodišnjice vaspostavljanja Srpske Patrijaršije, počela je 14. maja 2022. godine u Sremskim Karlovcima. Po svečanom dočeku, Njegova Svetost Patrijarh srpski g. Porfirije u 17 časova služio je večernje bogosluženje u Sabornom hramu Svetog oca Nikolaja, a zatim je u znamenitom Patrijaršijskom dvoru otvorio multimedijalnu izložbu pod nazivom „Jedan vek od vaspostavljanja Srpske Patrijaršije 1920–2020“.
Izložba „Jedan vek od vaspostavljanja Srpske Patrijaršije 1920–2020“ podsetnik je na proces ujedinjenja srpskih crkvenih oblasti u jedinstvenu Srpsku Patrijaršiju. Sam proces ujedinjenja trajao je od 31. decembra 1918. godine, kada je u Sremskim Karlovcima održana prva konferencija predstavnika svih delova Srpske Pravoslavne Crkve, do 12. septembra 1920. godine, kada je u prestonoj dvorani Patrijaršijskog dvora svečano proglašena Srpska Patrijaršija. Želju da ova godišnjica bude obeležena u septembru 2020. godine omela je zdravstvena situacija izazvana korona virusom. No u slavu Božju, izložba je pripremljena, i postavljena u Patrijaršijskom dvoru u Sremskim Karlovcima, na istom mestu na kom je pre jednog veka svečano proglašena obnovljena Srpska Patrijaršija.
Na ovoj izložbi prikazane su najznačajnije insignije koje odražavaju patrijaršijsko dostojanstvo Srpske Pravoslavne Crkve: panagija Srba Svetitelja iz 1923. godine sa originalnim nacrtima arhitekte Pere J. Popovića i Uroša Predića, mitra dvanaest apostola, arhijerejski žezal sa kojim je ustoličen patrijarh Dimitrije, kao i njegova arhijerejska odežda… Među izloženim eksponatima nalaze se i dela Uroša Predića i Paje Jovanovića, a izloženi su i portreti karlovačkih patrijaraha, kao i prestoni krst cara Dušana iz riznice manastira Visoki Dečani, kao i drugi najznačajniji predmeti iz riznica Muzeja Srpske Pravoslavne Crkve i Patrijaršijskog dvora u Beogradu.
Program otvaranja ove jedinstvene izložbe započeo je hor Karlovačke bogoslovije, koji je pod dirigentskom palicom gđe Mile Radonić izveo pesmu „Otadžbino naša“. Okupljenima se potom obratio Presovećeni Episkop sremski g. Vasilije: „Vaša Svetosti, visokopreosvećena i preosvećena braćo arhijereji, predsedniče Pokrajinske Vlade, gradonačelniče Novog Sada, dame i gospodo, evo nas u jednom istorijskom bitiju i vremenu u kojem nas Bog daruje da učestvujemo u obeležavanju velikog jubileja, stogodišnjice vaspostavljanja Srpske Patrijaršije. Gospod nam je podario da budemo učesnici u ovom istorijskom hodu srpskog naroda, u jednom izuzetno važnom trenutku naroda Božjeg u čitavom svetu, u kome je imperativ ujedinjenje, razumevanje, praštanje i sve ono što treba da krasi čoveka onako kako je to Bog odredio. Danas ispisujemo još jednu zlatnu stranicu crkvene i nacionalne istorije, kao što su to činili i naši preci u ovoj kući kada su pre sto godina donosili ključne odluke želeći da, ma u kom vremenu ili prostoru se našli, srpski narod i njegova Crkva uvek budu sjedinjeni. Danas, kada smo rasejani od Vankuvera do Novog Zelanda, širom Amerike i Evrope, svakom od nas je zadatak da u ovom trenutku čitavom čovečanstvu pošaljemo poruku zajedničarenja i jedinstva našeg naroda i naše Crkve. Ovih dana često se govori o deobama i seobama, počevši od patrijaraha Arsenija Čarnojovića i Arsenija Šakabente, do rasejanja na razne strane sveta, a retko o sjedinjenju i ujedinjenju, o ljubavi i praštanju. Još jednom, pozdravljam Njegovu Svetost Patrijarha i braću arhijereje, članove Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve, koji će prvu svečanu sednicu održati sutra u ovom prekrasnom zdanju koje je nama, deci 21. veka, ostavio znameniti mitropolit Georgije Branković“.
Kao što je prilikom svečanog proglašenja Srpske Patrijaršije u septembru 1920. godine u Patrijaršijskom dvoru bio prisutan tadašnji gradonačelnik Novog Sada, tako je na otvaranju izložbe bio prisutan i sadašnji gradonačelnik Srpske Atine g. Miloš Vučević, koji je između ostalog istakao: „Dozvolite da podelim sa vama oduševljenje i sreću zbog utiska kako su Sremski Karlovci kićeni i ponosni Srem dočekali danas svog Patrijarha i svoje vladike. Mudro i tačno zbori Vladika sremski Vasilije da smo privilegovani što smo generacija koja može da obeleži ovako važan istorijski datum ne samo za našu Crkvu, već i za naš narod i za našu državu. I koliko god se neki trudili da nas razdvoje, podele i formalo-pravno i tehnički steve u različite kolone, neraskidiva su krila i narod i Crkva i država vazda bili i zauvek ostali. Kada je bilo teško vreme, kada je pala srpska carevina, kada su nas okupirali, Crkva je bila uz svoj narod i u tim teškim izazovnim vremenima nadomestila nedostatak države. Crkva je bila spona jedinstva sa narodom, čuvala je sveukupno kulturno nasleđe, bavila se prosvetiteljskim obrazovnim pozivom, praktično čuvala i sačuvala srpski narod. Koliko je odluka od pre sto godina bila Bogom blagoslovena, da se Crkva ponovo ujednini pod tronom Srpskog Patrijarha, pokazuje i sadašnje vreme. Čestitam veliki jubilej Patrijarhu, arhijerejima, narodu i našoj državi. Neka bude kao u stihovima naše himne, neka Bog spasi i sačuva naši otadžbinu Srbiju, sve njene građane i sav srpski narod gde god živeo. Srećan dan ujedinjena naše majke Srpske Pravoslavne Crkve, neraskidivog dela srpskog naroda i srpske države. Na mnogaja ljeta!“.
Celokupnu svečanost proslave stogodišnjice vaspostavljenja Srpske Patrijaršije finansijski je podržala Autonomna pokrajina Vojvodina. Između ostalog, posetioci ove izložbe moći će da vide i rekonstrukciju nekadašnjeg patrijaršijskog trona sa baldahinom, koji se nalazio u prestonoj dvorani Patrijaršijskog dvora u Sremskim Karlovcima u kojoj je obavljena svečanost vaspostavljanja Patrijaršije — realizovanu uz pomoć Pokrajinske vlade. Kao znak ove podrške, na otvaranju izložbe „Jedan vek od vaspostavljanja Srpske Patrijaršije 1920–2020“ tako je bio prisutan i predsednik Pokrajinske vlade g. Igor Mirović, koji je poručio:
„Zaista je velika čast biti deo obeležavanja jednog tako značajnog jubileja kao što je stota godišnjica vaspostavljanja Srpske Patrijaršije. Čast mi je obratiti se povodom otvaranja izložbe čiji je cilj da rekonstruiše ambijent u kome se taj ne samo za našu Crkvu, već za ceo naš narod, značajan istorijski čin odigrao 30. avgusta/12. septembra 1920. godine. U kakvom god da je statusu bila, sa kakvim god nedaćama i stradanjima sa kojima smo se vekovima naš narod i ona suočavali, naša Crkva je uvek bila stožer našeg postojanja, čuvar našeg duhovnog i nacionalnog bića i temelj našeg identiteta. Zato je i ova svečanost povod da u znak zahvalnosti i poštovanja smerno pognemo glave pred svima onima koji su, kroz vekove, predano čuvali plamen zaveštanja predaka kao smisao života i kao svetlost koja će zariti i ozariti ne samo njihovo nego i sva potonja pokolenja našeg naroda. Razlog više za poštovanje te istrajnosti i odanosti jesu duhovna pustoš, odricanje od samih sebe i stranputice i bespuća kojima smo, kao narod, hodali decenijama posle Drugog svetskog rata, da bi nas, mada i sama u tom periodu teško ranjena, naša Crkva ponovo primila u svoja nedra i vratila na, za nas jedini mogući i jedini ispravan put, put pravoslavlja i svetosavlja. Kroz sva ta stoleća kandilo srpske pravoslavne vere se ovde, u Sremskim Karlovcima, nikada nije gasilo. Zbog toga smo zavetovani da ovo mesto u potpunosti i sveoubhvatno obnovimo. Važnu simboliku ima i to što ova svečanost počinje u predvečerje 15. maja, dana na koji je baš ovde, u Sremskim Karlovcima, 1848. godine stvorena Srpska Vojvodina i obnovljeno zvanje i dostojanstvo srpskog patrijarha. Bila je to jedna od prelomnih tačaka u vekovnoj borbi ovostranog Srpstva za oslobođenje i ujedinjenje, borbi koja će biti krunisana prisajedinjenjem Vojvodine Kraljevini Srbiji u novembru 1918. godine, dakle, baš u vreme kada je započet i proces ujedinjenja Srpske Pravoslavne Crkve. Na taj zaista veliki jubilej smo ponosni, kao što i autori izložbe koja je pred nama treba da budu ponosti na trud i kreativnost koju su u njenu pripremu uložili“.
Po završetku govora g. Mirovića, Arhijerejsku poslanicu koja je objavljena prilikom svečanog proglašenja Srpske Patrijaršije u septembru 1920. godine pročitao je učenik četvrtog razreda Karlovačke bogoslovije Stjepan Trivunčević.
Usledilo je obraćanje Njegove Svetosti Patrijarha srpskog Porfirija: „Visokopreosvećena i preosvećena braćo arhijereji, braćo i sestre, posle svega što smo čuli od predhodnih besednika, meni nije preostalo ništa drugo nego da vam čestitam jubilej i da kao zaključak iz svega onoga što smo čuli do sada ponovim još jedamput da Karlovci i svojom spoljašnom materijalnom kulturom i svojom duhovnom kulturom svedoče o činjenici da je naša Crkva prožeta sa našim narodom i da zapravo naš narod jeste u isto vreme i naša Crkva, a sa druge strane i naša Crkva jeste naš narod. Drugim rečima, gde god nema vere pravoslavne u našem narodu, gde god ne postoji naša Crkva kao živi život, kao dinamična realnost u našem narodu, tu zapravo i nema više naroda, tj. ako ga i ima onda je on besplodan, onda je on bez konkretne forme i oblika. Mi sebe prepoznajemo kao pravoslavni narod i samo u toj samospoznaji možemo prepoznati sazvežđe svih naroda, a u isto vreme jedino tako možemo biti i zvezda u tom sazvežđu. Ja vam čestitam svima ovaj jubilej. Proglašavam izložbu otvorenom i pozivam vas da šetajući ispred ovih eksponata prođete kroz istoriju, tj. da prolazeći kroz prošlost svi još bolje upoznamo sebe sada kako bismo imali čvrste temelje za budućnost. Živeli na mnogo godina! Hristos vaskrse!“
Izložbu „Jedan vek od vaspostavljanja Srpske Patrijaršije 1920–2020“ pripremili su Srpska Pravoslavna Crkva i Muzej grada Novog Sada. Izložba je plod saradnje Muzeja Novog Sada sa Muzejom Srpske Pravoslavne Crkve, Arhivom Srpske Pravoslavne Crkve, Istorijskim arhivom grada Novog Sada, Eparhijom sremskom i Eparhijom bačkom, a delo je autorskog tima koji je predvodila istoričarka-muzejska savetnica dr Gordana Petković. Autori kataloga izložbe, koji je uredila MSc Vesna Ivković, jesu dr Gordana Petković, dr Radovan Pilipović – direktor Arhiva Srpske Pravoslavne Crkve, MA Petar Đurđev – direktor Istorijskog arhiva grada Novog Sada, i đakon Miroslav Nikolić – upravnik Riznice Eparhije bačke. Prema impresumu kataloga, autori izložbe su dr Gordana Petković, dr Radovan Pilipović, đakon mr Vladimir Radovanović – upravnik Muzeja Srpske Pravoslavne Crkve, Petar Đurđev, protojerej-stavrofor mr Jovan Milanović – rektor Bogoslovije Svetog Arsenija, kao i đakon Miroslav Nikolić. Saradnici su Jovana Gogić, Dijana Milinović, Slađana Đurić, Nataša Malobabić Vukić, Darko Ćirić, Vladislav Kasalica, dr Miljana Matić, MA Biljana Cincar Kostić, Marija Jović i MA Natalija Stokanović.
Proslava jednog veka od vaspostavljanja Srpske Patrijaršije nastavlja se u nedelju 15. maja u Sremskim Karlovcima kada će, po Svetoj Arhijerejskoj Liturgiji i prizivu Duha Svetog, u prestonoj dvorani Patrijaršijskog dvora biti održana i prva svečana sednica zasedanja Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve, a zatim će u 12 časova na gradskom trgu ispred Patrijaraškog dvora i Saborne crkve biti održana svečana akademija koja će biti otvorena čitanjem Saborske poslanice povodom velikog jubileja.
Izvor: http://www.spc.rs/sr/jedan_vek_od_vaspostavljanja_srpske_patrijarshije_19202020
